Generatieve AI-tools zoals Microsoft 365 Copilot zorgen momenteel voor veel enthousiasme binnen organisaties en overheden. Deze technologieën beloven processen eenvoudiger, efficiënter en creatiever te maken. Microsoft 365 Copilot kan bijvoorbeeld documenten samenvatten, automatisch teksten genereren, e-mails opstellen, gegevens analyseren en vertalingen maken. De potentie is enorm en het lijkt alsof AI de productiviteit naar een ongekend niveau kan tillen.
Maar met deze vooruitgang komen ook belangrijke vragen over privacy en gegevensbescherming naar voren. Het gaat hierbij niet alleen om technische vragen, maar vooral ook om fundamentele ethische en juridische kwesties. In deze uitgebreide blogpost gaan we dieper in op wat een recente Data Protection Impact Assessment (DPIA) door Privacy Company, in opdracht van de Nederlandse overheid, heeft onthuld over de privacyrisico's van Microsoft 365 Copilot.
Waarom een DPIA noodzakelijk is
De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) vereist dat organisaties een Data Protection Impact Assessment (DPIA) uitvoeren wanneer het gebruik van technologie waarschijnlijk grote risico's met zich meebrengt voor de privacy van personen. Omdat generatieve AI-tools zoals Microsoft 365 Copilot grote hoeveelheden persoonsgegevens verwerken en veel impact kunnen hebben op de privacy, heeft de Nederlandse overheid gekozen om een gedetailleerde DPIA uit te voeren.
Deze DPIA richt zich op het systematisch identificeren en analyseren van privacyrisico's, het bepalen van de ernst van deze risico's, en het ontwikkelen van maatregelen om deze te verminderen. Het rapport is daarmee niet alleen waardevol voor de overheid zelf, maar ook voor andere organisaties die overwegen Copilot of soortgelijke AI-systemen in te zetten.
Belangrijkste bevindingen uit de DPIA
Uit de DPIA blijkt duidelijk dat Microsoft 365 Copilot nog niet klaar is voor brede, risicoloze implementatie zonder aanvullende maatregelen. Hieronder lichten we een aantal kernrisico's gedetailleerd toe:
1. Onvoldoende transparantie over gegevensverwerking
Een van de grootste zorgen betreft de transparantie rondom gegevensverwerking. Microsoft verzamelt verschillende soorten gegevens, zoals diagnostische gegevens (ook bekend als telemetrie) en zogenaamde "Required Service Data". Het is onvoldoende duidelijk welke data precies verzameld worden, hoe lang ze bewaard blijven, en voor welke specifieke doeleinden ze worden gebruikt. Dit gebrek aan helderheid maakt het lastig voor organisaties om te controleren of zij aan de AVG voldoen.
2. Onnauwkeurige en onbetrouwbare output
Een ander belangrijk probleem is de kwaliteit van de output van Copilot. Hoewel de technologie zeer geavanceerd is, blijkt uit praktijkvoorbeelden dat de gegenereerde teksten soms onjuist, incompleet of zelfs verouderd kunnen zijn. Dit verhoogt het risico op verkeerde beslissingen, juridische fouten en reputatieschade voor gebruikers en organisaties.
3. Beperkte controle over gegenereerde content
Gebruikers van Microsoft 365 Copilot hebben momenteel beperkte mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de inhoud en kwaliteit van de door AI gegenereerde content. Hierdoor ontstaat een situatie waarin gebruikers afhankelijk zijn van een 'black box' waar ze weinig grip op hebben. Dit gebrek aan controle vergroot het risico dat privacygevoelige of incorrecte informatie ongewenst wordt verspreid.
4. Risico van gegevensdoorgifte buiten de EU
Microsoft verwerkt gegevens niet alleen binnen Europa, maar ook in de Verenigde Staten en andere landen die mogelijk niet hetzelfde beschermingsniveau bieden als vereist door de AVG. Ondanks het gebruik van standaardcontracten (Standard Contractual Clauses, SCC's) en andere juridische instrumenten, blijft de doorgifte van gegevens naar landen buiten de Europese Economische Ruimte (EER) risicovol.
Aanbevelingen voor organisaties
De DPIA heeft niet alleen risico's geïdentificeerd, maar geeft ook concrete aanbevelingen hoe deze te verminderen zijn. Hieronder staan de belangrijkste aanbevelingen voor organisaties op een rij:
Voor Microsoft:
- Verbeter transparantie rondom gegevensverwerking: maak duidelijk welke gegevens precies verzameld worden, hoe lang deze opgeslagen blijven, en met welk doel.
- Zorg voor betere controlemechanismen zodat gebruikers gegenereerde inhoud kunnen controleren en aanpassen.
- Verbeter de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van de output om het risico op fouten en reputatieschade te minimaliseren.
- Geef duidelijke garanties over gegevensbescherming en maak gegevensverwerking inzichtelijk voor gebruikers.
Voor organisaties zoals de overheid:
- Wacht voorlopig met de implementatie van Microsoft 365 Copilot totdat Microsoft de ernstige privacyrisico's adequaat heeft aangepakt.
- Zet functies zoals integratie met Bing en openbare feedbackkanalen standaard uit om privacyrisico's verder te beperken.
- Zorg voor gedegen training van medewerkers zodat zij zich bewust zijn van privacyrisico's en verantwoord gebruik.
- Implementeer strikte toegangscontrole tot gevoelige informatie binnen Office-applicaties.
Implicaties voor jouw organisatie
De bevindingen van deze DPIA bieden waardevolle lessen voor iedere organisatie die generatieve AI-tools wil gebruiken:
-
Blijf kritisch op leveranciers
Vertrouw niet blindelings op beloftes van leveranciers, maar stel kritische vragen over hoe gegevens worden verwerkt en beschermd.
-
Doe je eigen DPIA
Voer een eigen DPIA uit voordat je een AI-tool inzet. Dit helpt om risico's goed in kaart te brengen en gerichte maatregelen te nemen.
-
Zorg voor permanente monitoring
AI-technologieën en regelgeving evolueren voortdurend. Blijf monitoren of de gebruikte tools blijven voldoen aan wetgeving en ethische normen.
-
Focus op bewustwording
Train medewerkers regelmatig om bewustwording over privacy en gegevensbescherming binnen je organisatie te verhogen.
Conclusie: Balans tussen innovatie en privacy
Generatieve AI zoals Microsoft 365 Copilot kan enorme voordelen bieden op het gebied van productiviteit en innovatie. Toch toont de DPIA duidelijk aan dat er aanzienlijke risico's kleven aan de inzet van deze technologie zonder goede voorbereiding en duidelijke afspraken over gegevensbescherming.
De belangrijkste boodschap uit deze DPIA is dan ook dat privacy en innovatie hand in hand moeten gaan. Technologie moet zorgvuldig en verantwoord worden ingezet, waarbij rekening wordt gehouden met de rechten van betrokkenen en wettelijke vereisten. Alleen door transparant te zijn, gebruikers controle te geven en continu bewustzijn te creëren, kunnen organisaties optimaal profiteren van AI-technologieën zonder onnodige privacyrisico's.
Generatieve AI biedt fantastische kansen, maar alleen als we privacybescherming vanaf het begin serieus nemen en integreren in ons gebruik van deze krachtige technologieën.
